Η θεμελιώδης για το ενοχικό δίκαιο αρχή της
σχετικότητας των ευθυνών, είναι εκείνη
που κατ’ εξοχήν διέπει και χαρακτηρίζει το ενοχικό δικαϊκό σύστημα όλων των
δυτικών χωρών και προτάσσει το αξίωμα, η νομική ενέργεια (ευθύνη ή οφειλή) που
γεννάται από μια ενοχική σχέση, να δεσμεύει και να ωφελεί κατά κανόνα μόνο τα
συμβαλλόμενα στην ενοχική σχέση μέρη και όχι τρίτους μη μετέχοντα σ’ αυτήν.
Εξαίρεση σ’ αυτόν τον κανόνα υπάρχει πχ. στις
συμβάσεις υπέρ τρίτων, όπου τα συμβαλλόμενα μέρη συμφωνούν στην επίδραση της νομικής
ενέργειας από την μεταξύ τους σύμβαση
προς όφελός τρίτου μη μετέχων σ αυτήν (ΑΚ 411). Σ’ αυτήν την περίπτωση, ο τρίτος αποκτά πρωτογενώς την αξίωση να απατήσει
την εκπλήρωση της παροχής στο πρόσωπό του απευθείας από τον έτερο συμβαλλόμενο -οφειλέτη,
αν και ο ίδιος ως τρίτος δεν ήταν ποτέ συμβαλλόμενος του. Στο μέτρο αυτό
υπάρχει διάρρηξη του inter –partes θεσμού.
Σε επίπεδο όμως δευτερογενών υποχρεώσεων (πχ.
αποζημίωση τρίτου λόγω παραβίασης παρεπόμενων υποχρεώσεων του οφειλέτη από την
συμβατική σχέση, ο νομοθέτης δεν θέσπισε κανόνες δικαίου που να ρυθμίζουν άμεσα
ή έμμεσα τυχόν αξιώσεις τρίτου, και η νομολογία σιώπησε παραπέμποντας στις
διατάξεις περί αδικοπρακτικής ευθύνης, αποκλείοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον
τρίτο από την απολαβή ενδεχόμενων συμβατικών αξιώσεων έναντι του ζημιωτή-
οφειλέτη.
Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό περί τίνος ο λόγος,
ας τεθεί η παρακάτω φαντασιακή (για την ελληνική πραγματικότητα, αλλά
πραγματική για τη Γερμανία) υπόθεση:
Γυναίκα
μεταβαίνει σε γυναικολόγο για να τοποθετηθεί κατά τους κανόνες της ιατρικής
επιστήμης ενδομήτριο αντισυλληπτικό σπείραμα.
Ο ιατρός το
τοποθετεί, πλην το κάνει αμελώς παραβαίνοντας έτσι τους κανόνες της ιατρικής
επιστήμης και εφαρμογής με αποτέλεσμα η γυναίκα να μείνει έγκυος και ο άντρας
να οφείλει διατροφή για το τέκνο. Ερώτηση: Ο άντρας θέλει να στραφεί αστικώς
κατά του ιατρού (οι ποινικές ευθύνες δεν ενδιαφέρουν εδώ), μπορεί;
Αξίωση για αποζημίωση από συμβατικές ενοχές δεν
υφίστανται εν προκειμένω, δεδομένου ότι ο άντρας δεν συνεβλήθη ποτέ με τον
ιατρό. Επίσης δεν υπάρχουν και αξιώσεις εξ αδικοπραξίας, δεδομένου ότι ο ιατρός
ουδέποτε προσέβαλλε έννομο προστατευόμενο αγαθό του αντρός.
Σύμφωνα λοιπόν
με τα ισχύοντα, ο άντρας δεν έχει αξίωση αποζημίωσης κατά του ιατρού για
την πλημμελή παροχή ιατρικών υπηρεσιών.
Δεν ισχύει όμως το ίδιο και στην Γερμανία. Εκεί το
ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο (BGH NJW 2007 989) έκρινε ότι ο άντρας έχει αξίωση αποζημίωσης
από τον ιατρό και μάλιστα απευθείας στο πρόσωπό του.
Ο θεσμός της σύμβασης με προστατευτική ενέργεια υπέρ
τρίτου (Vertrag mit Schutzwirkung zugunsten Dritter), είναι κατασκεύασμα της
γερμανικής νομολογίας εδώ και πολλά χρόνια , ερχόμενο να «εξοπλίσει με αστικές
αξιώσεις σε δευτερογενές επίπεδο» υπό
συγκεκριμένες περιπτώσεις και μόνο συγκεκριμένους τρίτους, οι οποίοι αν και δεν είναι συμβατικά μέρη έχουν
ωστόσο στενή σχέση με τη συμβατική σχέση άλλων, με αποτέλεσμα να δύνανται να αξιώσουν
στο πρόσωπό τους αν όχι πρωτογενείς υποχρεώσεις , όπως την εκπλήρωση της
παροχής, τουλάχιστον δευτερογενείς υποχρεώσεις όπως πχ αποζημίωση εκ της μη
προσήκουσας εκπλήρωσης της παροχής. Στην τελευταία πάντως νομοθετική ρύθμιση
του γερμ ΑΚ , ο εν λόγω θεσμός βρήκε επιτέλους το έρεισμά του στο άρθ. 311 γερμ
ΑΚ.
Προϋποθέσεις υπαγωγής του τρίτου στον εν λόγω θεσμό :
Η γερμανική νομολογία (BGH) έχει ορίσει συγκεκριμένες προϋποθέσεις , σε πλήρωση
των οποίων ο τρίτος δικαιούται να
αξιώσει απευθείας αποζημίωση από ενδοσυμβατική ευθύνη (αν και ο ίδιος ποτέ μέρος
μια σύμβασης) κατά του οφειλέτη της ενοχικής σχέσης. Αυτές είναι:
α) ο τρίτος να έχει στενή σχέση με τον δανειστή της αξίωσης. (κλασικό
παράδειγμα είναι τα τέκνα που ζούνε με τους γονείς , ο εργαζόμενος σε
εργοστάσιο του εργοδότη κλπ. στις οποίες υπάρχει πάντα στενή σχέση μεταξύ
δανειστή και τρίτου,)
β) στενή σχέση του τρίτου με την σκοπούμενη παροχή. Ο
τρίτος θα πρέπει να έρχεται ή να βρίσκεται σε στενή σχέση με τον
απολαμβανόμενο/ επιδιωκόμενο σκοπό/όφελος της πρωτογενούς παροχής της
ενδοσυμβατικής σχέσης (πχ. σπιτονοικοκύρης επισκευάζει τις σπασμένες σκάλες του
σπιτιού όχι μόνο για το συμβατικό μέρος- μισθωτή του , αλλά και για το παιδί
του μισθωτή που ζει στο ίδιο σπίτι).
γ) το δικαιολογημένο συμφέρον του δανειστή στην
προστασία του τρίτου και η εξ’ αρχής αντικειμενική διαγνωστικότητα αυτού του
συμφέροντος από τον οφειλέτη της ενοχής και
δ) ο τρίτος θα πρέπει να μην έχει δική του αξίωση
κατά του οφειλέτη. (βλ παράδειγμα πάνω όπου ο άντρας δεν έχει δική του αξίωση
κατά του ιατρού).
Σε περίπτωση που πληρούνται οι πάνω προϋποθέσεις η
γερμ. Νομολογία αξιώνει απευθείας στον τρίτο αποζημίωση από ενδοσυμβατική
ενοχή από τον οφειλέτη της παροχής, αν και ο ίδιος ως τρίτος δεν συνεβλήθη
ποτέ με τον οφειλέτη.
Δημήτρης Δημητριάδης
Δικηγόρος & Rechtsanwalt
