«Έλα μωρέ, δεν ήξερε τι έκανε το παιδάκι όταν σήκωνε το χέρι του και χαιρετούσε ναζιστικά. Μικρός είναι ακόμα, μόλις 20 χρονών και παίζει μόνο μπάλα. Κρίμα είναι το παιδάκι να χαραμιστεί η καριέρα του».  Αυτά και παρόμοια σαχλά ακούστηκαν αυτές τις ημέρες από τους έχοντες άποψη επί παντός θέματος, τους πάνσοφους δημοσιογράφους μας. Να υπενθυμίσουμε λοιπόν σ’ αυτούς που όλα τα σφάζουν, όλα τα σχολιάζουν κι όλα τα αναλύουν με μαεστρία μαγική και ταχύτητα εκπληκτική, που κοντά τους ο Ν. Τσόμσκι μοιάζει πολιτιστικά βάρβαρος, δύο, τρία πραγματάκια.

Μπορεί στην Ελλάδα να θεωρείσαι μικρός μέχρι τα 50 σου, αλλά στον υπόλοιπο κόσμο, οι 20χρονοι θεωρούνται πλέον ενήλικοι και συνεπώς αποκλειστικά υπεύθυνοι  για τις πράξεις και τα λεγόμενα τους. Η κοινότυπη ρήση «έλα μωρέ μικρός είναι δεν ξέρει τι κάνει, μπορεί να ειπωθεί σ’ ένα δεκαπεντάχρονο παιδάκι αλλά αν προβάλλεται ως δικαιολογία υπέρ κάποιου σε μεγαλύτερη ηλικία, τότε μεταξύ άλλων και εμμέσως, αμφισβητούν σε μέγιστο βαθμό την νοητική κατάσταση του δίνοντας του συγχωροχάρτι εξαρχής, υπονοώντας μ αυτόν τον τρόπο, ότι κάθε νέος (δηλ. κάτω από 50! ) ίσον ηλίθιος μέχρι να γίνει …..εξήντα! Κάνουν δηλαδή περισσότερο κακό σ’ αυτόν που προσπαθούν να δικαιολογήσουν , παρά καλό. Δεν το καταλαβαίνουν μάλλον.

Δεύτερον, το θέμα ναζισμός, έχει εδώ και τουλάχιστον ένα χρόνο,  καλήν- κακώς, την τιμητική του αφού προβάλλεται πλέον ως Lifestyle. Άρα, υπήρχε άπλετος χώρος και χρόνος να μάθει ακόμα και το 20χρονο «παιδάκι»  για το φαινόμενο του ναζισμού. Συνεπώς,  τόσα χέρια που θα είδε ο νεαρός τον περασμένο χρόνο προτεταμένα, πριν προτάξει και το δικό του μετά το γκολ,  δεν νομίζω να νόμιζε ότι είναι απλή χειρονομία για να σταματήσει κάποιο λεωφορείο στη  στάση.

Τρίτον, όσον αφορά γενικώς το θέμα της δικαιολόγησης των νέων,  της συνύφανσης δηλαδή του το νεαρού της ηλικίας κάποιου με την άγνοια του περί του φαινόμενου του ναζισμού, έξοχη απάντηση δίνει η εξαιρετική γερμανική ταινία των Hirschbiegel-Eichinger με τίτλο „Der Untergang“. Σ΄ αυτήν  εξιστορούνται οι τελευταίες ώρες του Χίτλερ από την σκοπιά της προσωπικής του γραμματέας, της 25χρονης βαυαρής Traudl Junge. Στο τέλος της ταινίας, η γραμματέας θίγει ακριβώς αυτό το θέμα της ηλικίας και της δήθεν συνυφασμένης μ’ αυτήν αθωότητας: «Όταν σταμάτησε η ναζιστική θηριωδία και είδα τι είχε κάνει ο ναζισμός στους εβραίους, προσπάθησα πολλές φορές στην μετέπειτα ζωή μου να εξιλεώσω τον εαυτό μου και να τον πείσω ότι,  ήμουν απλά μια ασήμαντη γραμματέας, μόλις 25 ετών άρα χωρίς την παραμικρή ευθύνη για ότι έγινε. Δεν ήξερα τι γινόταν, δεν έδινα τις εντολές εξόντωσης εγώ. Δυστυχώς δεν κατάφερα ποτέ να πείσω τον εαυτό μου. Θυμόμουν πάντα  την Σοφή Σολ, που ήταν μόλις 19 ετών όταν την σκότωσαν οι ναζί κατά τον αντιστασιακό της αγώνα κατά του φασισμού, όταν αυτός ακόμα γεννιόνταν. Αυτή ενδιαφέρθηκε να μάθει έγκαιρα, για το τι εστί Ναζισμός!

Εγώ δεν ενδιαφέρθηκα ποτέ να μάθω τι είναι ο ναζισμός. Αυτή ήταν η δικιά μου ευθύνη!». E, αν δεν ήξερε, αυτή ακριβώς ήταν η ευθύνη και του νεαρού  ποδοσφαιριστή.

To στραβό καπέλο ή αλλιώς,πως να αναγνωρίσετε τον φασίστα.

Σίγουρα όλοι μας έχουμε γίνει κάποτε κάπου στη ζωή μας αυτήκοοι μάρτυρες, εκόντε-άκοντες, μιας ομιλίας ενός φασίστα. Εχετε παρατηρήσει πως τα δηλούμενα του είναι πάντα άσπρα ή μαύρα; Δηλαδή όχι "ναι μεν αλλά", "ίσως", αλλά ή το ένα ή το άλλο. Και μάλιστα με απόλυτη βεβαιότητα και σιγουριά περί το ορθόν της άποψης του ομιλούντος, αυτοπροβαλλόμενου ως το φορέα της μόνης αλήθειας την οποία δεν μπορούν να δούν οι υπόλοιποι. 

Οι φιλόσοφοι θα χαρακρηρίσουν αυτήν την στάση του φασίστα ως μανιχαϊκή, οι ψυχολόγοι ίσως εμμονική, οι καλλιτέχνες αντιγραφική. Ο όρος γραφικότητα είναι αισθητικό όρος. Τον χρησιμοποιούμε για να δηλώσουμε την ενσυνείδητη παρέκκλιση από την αντιαισθητική, την  απόλυτη συμμετρία. Αν θέλετε να καταλάβετε καλύτερα τι είναι γραφικότητα, παρατηρείστε αυτούς που φορανε καπέλο. Η γραφικότητα είναι ο λόγος που βάζουν πολλοί το καπέλο τους στραβά. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να το βάζουν στραβά. Το βάζουν όμως. Για να σπάσουν μια συμμετρία, μια ισορροπία που παραπέμπει σ’ ακινησία, που παραπέμπει σε τελική ανάλυση….στο θάνατο. Εξ ου και τα απολύτως συμμετρικά και ισορροπημένα κυπαρίσσια στα νεκροταφεία. Δείτε απ την άλλη, το αριστούργημα της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής, τον Παρθενώνα. Δεν έχει ούτε μια γραμμή, οριζόντια ή καθετή, ή εντελώς ευθεία και μοιάζει σα να υπερίπταται,  έτοιμο να απογειωθεί στο σύμπαν. Την γραφικότητα την  απεχθάνεται και ο χριστιανισμός….απεχθάνεται κάθε τι που παρεκκλίνει από την συμμετρία και ισορροπία. Οι χριστιανοί τα θέλουν όλα ίσια, εύτακτα, ισορροπημένα. Θέλουν τα κυπαρίσσια τους! 

Και μιας μιλάμε για συμμετρία, να πούμε ότι αυτή δεν έχει καμιά σχέση με την κομψότητα. Η κομψότητα δεν έχει

σχέση ούτε με συμμετρία, ούτε με την ισορροπία. Η υπέρκομψη φύση απέχει έτη φωτός απ τη συμμετρία. Δεν υπάρχει συμμετρικός βράχος, ούτε συμμετρικό κύμα, ούτε συμμετρικό σύννεφο.

Αυτοί λοιπόν που αρνούνται να βάλουν το καπέλο τους στραβά είναι εν αμφιβολία στρυφνοί, βλοσυροί, ανέραστοι, γεμάτοι ……..τάξη! Ο παπάς δεν φοραει ποτέ το καλυμμαύκι του στραβά. Ούτε ο στρατιωτικός το πηλίκιο του. Ούτε ο συντηρητικός τη γραβάτα του….Γι’ αυτό, πλησιάστε με εμπιστοσύνη όποιον φορά το καπέλο του στραβά και τη γραβάτα του άτσαλα. Είναι σίγουρα γραφικός. Δηλαδή άνθρωπος που απεχθάνεται τις ισορροπίες, τις νόρμες, την κοινόχρηστη συμπεριφορά, την τυποποίηση, την…… ιεραποστολική στάση στον έρωτα. Πλησιάστε τον....αν μη τι άλλο, σίγουρα δεν είναι φασίστας που υπεραγαπά  την ισορροπία και λατρεύει πάνω απ ‘όλα και όλους, την τάξη! Εντάξει;

(σΣ.: το άρθρο περιέχεο αποσάσματα απο το Βιβλίο του Β. Ραφαηλίδη "η αισθητική", εκδόσεις εικοστού πρώτου.)

Εγκλήματα κατά της τιμής, άρθ. 361 ΠΚ επ.

(εξύβριση, δυσφήμιση, συκοφαντική δυσφήμιση).

Πόσες φορές δεν έχουμε γίνει αυτήκοοι μάρτυρες παρεϊστικων συζητήσεων με νομικίστικο περιεχόμενο, στις οποίες επικρατεί σύγχυση μεταξύ των μελών  όσον αφορά την εντόπιση του κατάλληλου εγκλήματος οταν πρόκειται για ιστορικό που εμπεριέχει εγκλήματα κατά της τιμής κάποιου. Ο ποινικός μας κώδικας απαριθμεί κυρίως τέσσερα τετοια εγκληματα και τα κατονομάζει ως «εξύβριση, αρθ. 361 ΠΚ», «απρόκλητη έμπρακτη εξύβριση, αρθ. 361 Α ΠΚ», «δυσφήμιση, άρθ. 362 ΠΚ», και «συκοφαντική δυσφήμιση, αρθ. 363 ΠΚ».

Ο λόγος της δυσκολίας διαχωρισμού των εκάστοτε εγκλημάτων από μη νομικούς είναι θεμιτός, μιας και τα διακριτικά γνωρίσματα του κάθε εγκλήματος είναι δυσθεώρητα και ρευστά μεταξύ τους. Πολλές φορές δε, η εν λόγω δυσκολία διασάφησης και διαχωρισμού των εγκλημάτων, παρατηρείται και σε νομικούς. Ο λόγος ύπαρξης λοιπόν αυτού του άρθρου είναι να αποκρυσταλλώσει σε αδρές έστω γραμμές τις επιμέρους διαφορές των εν λόγω εγκλημάτων και να καταδείξει τις στοιχειώδης διαφορές μεταξύ τους, χωρίς βεβαίως να αξιώνει πιστοποιητικά πληρότητας, ακρίβειας και νομολογιακής αρμονίας και σύμπλευσης, μιας και κάτι τέτοιο θα προϋπόθετε την ενδελεχή μελέτη σχετικών συγγραμμάτων και την παρακολούθηση της δικανικής σκέψης όπως αυτή παγιώθηκε από τη σχετική ανώτατη νομολογία.

Τα σχετικά άρθρα λοιπόν είναι:

Άρθ. 361 ΠΚ (εξύβριση):

1. Όποιος, εκτός από τις περιπτώσεις της δυσφήμησης* (άρθρα 362 και 363), προσβάλλει την τιμή άλλου με λόγο ή με έργο ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή με χρηματική ποινή. Η χρηματική ποινή μπορεί να επιβληθεί και μαζί με την ποινή της φυλάκισης. 2. Όταν η προσβολή της τιμής δεν είναι ιδιαίτερα** βαριά, αν ληφθούν υπόψη οι περιστάσεις και το πρόσωπο του ατόμου που προσβλήθηκε, ο υπαίτιος τιμωρείται με κράτηση ή με πρόστιμο. 3. Η διάταξη της παρ. 3 του άρθρου 308 έχει και σ' αυτή την περίπτωση εφαρμογή.

Άρθ. 361 Α ΠΚ (έμπρακτη εξύβριση)

1. Με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών τιμωρείται η έμπρακτη εξύβριση (άρθρο 361 παρ. 1), αν έγινε χωρίς πρόκληση από τον παθόντα.

2. Αν στην πράξη της προηγούμενης παραγράφου συμμετείχαν δύο η περισσότεροι, επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών.

Άρθ. 362 ΠΚ (δυσφήμιση):

Όποιος με οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου ισχυρίζεται ή διαδίδει για κάποιον άλλον γεγονός που μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψή του τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών ή με χρηματική ποινή. Η χρηματική ποινή μπορεί να επιβληθεί και μαζί με την ποινή της φυλάκισης.

Άρθ. 363 ΠΚ (συκοφαντική δυσφήμιση):

Αν στην περίπτωση του άρθρου 362, το γεγονός είναι ψευδές και ο υπαίτιος γνώριζε ότι αυτό είναι ψευδές τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών.** Μαζί με τη φυλάκιση μπορεί να επιβληθεί και χρηματική ποινή. Μπορεί επίσης να επιβληθεί και στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων κατά το άρθρο 63.

Επισημάνσεις:

«Εξύβριση»:

Το γράμμα του νόμου δεν δίνει κανέναν σαφή ορισμό για το τι εστί εξύβριση. Λογικό, καθώς εκτός του ότι οι νόμοι θα πρέπει να είναι γενικά διατυπωμένοι, ειδικά εδώ σ’ αυτά τα εγκλήματα, εμφιλοχωρεί και το υποκειμενικό στοιχείο σε μεγάλο βαθμό με αποτέλεσμα κάποιος χαρακτηρισμός που θα μπορούσε να αποτελεί εκ μέρους του δέκτη εξύβριση, δεν θα αποτελούσε λόγο προσβολής για κάποιον άλλον.

Γενικά όμως και όπως παγιώθηκε από τη νομολογία (ιδίως τη γερμανική) ως εξύβριση, θα μπορούσε  να δοθεί ο παρακάτω ορισμός: «Εξύβριση συνιστά  η επίθεση κατά της τιμής του άλλου δια της εξωτερίκευσης του μη σεβασμού αυτής!  („Beleidigung ist der Angriff auf die Ehe einer anderen Person durch Kundgabe der Missachtung oder Nichtachtung“). Τιμή  αποτελεί η προσωπική αξιοπρέπεια του καθενός και η προσωπική αξίωσή του, να τον αντιμετωπίζουν οι άλλοι ανάλογα με τον προσωπικό, διανοητικό και ηθικό αξιολογικό του υπόβαθρο και βαθμό.

Στην εξωτερίκευση (του μη σεβασμού της τιμής του άλλου), θα πρέπει να γίνει ένας διαχωρισμός μεταξύ αξιολογικών κρίσεων και ισχυρισμών γεγονότων. Οι δεύτεροι χαρακτηρισμοί είναι δεκτικοί απόδειξης περί αλήθειας ή μη  αυτών, άρα θα πρέπει εκ προοιμίου να αντιμετωπιστούν διαφορετικά.

Ο ισχυρισμός γεγονότων που τυχόν προβάλλεται εμπίπτει στο εν λόγω άρθρο της εξύβρισης και στοιχειοθετεί την αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος μόνο, εάν προβλήθηκαν κατά του προσβαλλόμενου απευθείας, ήτοι κατά του ίδιου του προσώπου στο οποίο απευθύνονται.   Έτσι για παράδειγμα, αν ο Α αποκαλέσει τον Β απατεώνα, αυτό πληροί την αντικειμενική υπόσταση της εξύβρισης. Αν αποκαλέσει για τον Β τον ισχυρισμό «απατεώνα» απέναντι  στον Γ, όχι (στοιχειοθετείται όμως ενδεχομένως το έγκλημα της δυσφήμισης που θα το δούμε εν συνεχεία).

Αν αποκαλέσει ο Α τον Β «κάθαρμα», αυτό εμπίπτει σαφώς στην αντικειμενική υπόσταση της εξύβρισης. Αλλά επειδή πρόκειται για αξιολογικό χαρακτηρισμό (κι όχι για ισχυρισμό δεκτικό αποδείξεως), πληρούται η εξύβριση ακόμα κι αν προβάλλει τον ίδιο χαρακτηρισμό έναντι του Γ για τον Β. Ενώ αν αποκαλούσε για τον Β «απατεώνα» (δεκτικό αποδείξεως) ενώπιον του Γ,  δεν θα στοιχειοθετούνταν ο όρος της εξύβρισης.

«Έμπρακτη εξύβριση»:

Η έμπρακτη εξύβριση απαιτεί άμεση σωματική επίδραση στον προσβαλλόμενο η οποία από μόνη της συνιστά και στοιχειοθετεί τον μη σεβασμό της τιμής του άλλου. (πχ. φτύσιμο, σωματικός έλεγχος γυναίκας από αρσενικό αστυνομικό όργανο, σφαλιάρα κλπ).

«Δυσφήμιση»:

Όπως προαναφέραμε, ισχυρισμοί γεγονότων (δεκτικοί αποδείξεως περί αλήθειας αυτών) που έγιναν για κάποιον άλλον απέναντι σε τρίτους, δεν στοιχειοθετούν το έγκλημα της εξύβρισης, δύναται όμως να στοιχειοθετήσουν το έγκλημα της δυσφήμισης. Δεν χρειάζεται ο δηλών να γνωρίζει θετικά την μη αλήθεια των ισχυρισμών του , αρκεί ενδεχόμενος δόλος αυτού περί της προσβολής της τιμής του άλλου, δηλ. κατά συνέπεια, της πιθανότητας να μη ισχύουν αυτά που ισχυρίζεται. Ως συνήθως, σ αυτές τις περιπτώσεις,  η αλήθεια περί του ισχυρισμού αποτελεί αντικείμενο ποινικής συζήτησης και αποτέλεσμα αποδεικτικής διαδικασίας.

«Συκοφαντική δυσφήμιση»:

Τέλος, η διαφορά ατού του εγκλήματος σε σχέση με την απλή δυσφήμιση, έγκειται στη γνώση του ενεργούντος, δηλούντος, περί της μη αλήθειας των ισχυρισμών του για κάποιον άλλον, άρα δεν αρκεί μόνο ενδεχόμενος δόλος του προβάλλοντος αλλά γνώση της ψευδής δήλωσης του.